Aft Nedir, Neden Oluşur ve Nasıl Tedavi Edilir?
Aft Nedir?
Aft, ağız boşluğunda, diş etlerinde, bademciklerde ve dilde oluşan, sarı renkte ve yuvarlak biçimli, ağrılı bir ülser türüdür. Aftöz ülser veya aftöz stomatit olarak da bilinen bu yaralar, bazen genital bölgede de ortaya çıkabilir. Ağızdaki aftlar genellikle dil kenarında veya dudakların iç yüzeyinde yaygındır. Sarımsı ila gri beyaz renkte, genellikle iltihaplı kırmızı bir kenarla çevrili olan bu yaralar, bir iğne başı büyüklüğünden üç santimetre çapa kadar farklı boyutlarda olabilir. Çapı 1 santimetreden küçük olanlara minör aft, 1 santimetreden büyük olanlara ise majör aft denir.
Aftöz ülserler oldukça ağrılıdır ve kişinin yaşam kalitesini önemli ölçüde etkileyebilir. Ağrının şiddeti kişiden kişiye değişir. Özellikle dil gibi sürekli hareket eden bölgelerdeki aftlar oldukça rahatsız edici olabilir ve konuşma, yeme, yutma sırasında acıya yol açar.
Aft, asitli, sert veya tahriş edici yiyeceklerin tüketiminden, vitamin ve mineral eksikliklerinden, yorgunluktan, enfeksiyonlardan veya viral hastalıklardan kaynaklanabilir. Tedavi edilmezse aftlar genellikle tekrar eder ve Behçet gibi bazı sistemik hastalıklarla da bağlantılı olabilir.
Aft Neden Oluşur?
Aft, vitamin ve mineral eksiklikleri, stres, ilaçlar veya hormonal değişiklikler gibi çeşitli nedenlerle ortaya çıkabilir. Ağız boşluğunda, yumuşak dokularda veya diş etlerinin tabanında gelişen bu küçük lezyonlar, genellikle sağlıklı bireylerde görülür. Özellikle ağrı kesiciler ve bazı tansiyon ilaçları da aft oluşumuna neden olabilir. Ayrıca AIDS, Behçet sendromu, inflamatuar bağırsak hastalıkları ve farenjit gibi durumlar da aftın görülmesine yol açabilir. Aftın nedenleri şunlar olabilir:
- Hastalıklar: Behçet hastalığı, HIV enfeksiyonu gibi hastalıklar afta neden olabilir.
- Otoimmün Tepkiler: Bağışıklık sistemi, vücudun kendi dokularına saldırarak aft oluşumuna yol açabilir.
- Zayıf Bağışıklık Sistemi: Diyabet gibi kronik hastalıkları olan veya bağışıklık sistemi zayıf olan bireylerde aft daha sık görülür.
- Stres: Yoğun stres, ağızda aft oluşumunu tetikleyebilir.
- Kimyasal Tahriş: Diş macununda bulunan sodyum lauril sülfat (SLS) gibi kimyasallar veya bazı gıda katkı maddeleri ağızda tahrişe yol açarak afta neden olabilir.
- Ağız Mukozasında Yaralanmalar: Diş telleri, kötü uyum sağlayan diş protezleri veya ısırık yaralanmaları afta yol açabilir.
- Gıda Eksiklikleri: B12 vitamini, demir ve folik asit eksiklikleri aft oluşumuna neden olabilir.
- Sert Gıdalar ve Asitli Yiyecekler: Fındık, domates, alkol veya turunçgiller gibi yiyecekler ağız dokularını tahriş ederek aft oluşumuna zemin hazırlar.
- Hormonal Değişiklikler: Hormonal dalgalanmalar bağışıklık sistemini zayıflatabilir ve afta yol açabilir.
- Genetik Faktörler: Ailede sık görülen aft vakaları, bireyde de aft görülme olasılığını artırabilir.
- Virüsler ve Bakteriler: Ağız yoluyla alınan virüs ve bakteriler aft oluşumuna neden olabilir.
Aft Belirtileri Nelerdir?
Aft, ağız içinde yanma, sızlama, kızarıklık ve şişlik gibi belirtilerle kendini gösteren, ağrılı ve oval sarı-beyaz yaralar olarak tanımlanır. İlk aşamada, kenarları kırmızı bir alanla çevrili küçük bir kabarcık olarak ortaya çıkar. Ülserin iç kısmı sağlıklı mukoza zarının altındadır. Genellikle birden fazla aft bir arada bulunmaz, ancak nadiren aynı anda birkaç bölgede çıkabilir. Konuşma ve yemek yeme sırasında hissedilen ağrı artar.
Aft belirtileri şunlardır:
- Kenarları kırmızı olan yara
- Dil, yanak içi, dudak içi ve diş etlerinde görülen beyaz ve sarımsı oval yara
- Yara çevresinde kızarıklık ve şişlik
- Konuşma ve yemek yeme sırasında zorluk
- Diş fırçalama sırasında yarada yanma
Aft Nasıl Geçer?
Aftlar genellikle zararsız ve bulaşıcı olmayan yaralardır ve genellikle kendiliğinden iyileşirler. İyileşme süresi aftın boyutuna bağlıdır. Küçük aftlar 1-2 hafta içinde iz bırakmadan iyileşirken, büyük aftların iyileşmesi aylar sürebilir ve bu süreçte ağızda izler bırakabilir.
Aft tedavisi için şu yöntemler uygulanabilir:
- Tuzlu su veya karbonatlı su ile gargara yapmak
- Antimikrobiyal ve ağrı kesici içeren gargara veya spreyler kullanmak
- Pamuklu çubukla yaraya suyla karıştırılmış hidrojen peroksit uygulamak
- Bol sıvı tüketmek
- Vitamin ve mineral eksiklikleri varsa takviye almak
- Alkolsüz steroid ağız gargarası veya merhem kullanmak
- Antiseptik krem veya jel sürmek
- Acı, baharatlı, tuzlu ve ekşi yiyeceklerden kaçınmak
- Ağız hijyenine dikkat etmek
- Sodyum lauril sülfat (SLS) içeren diş macunlarından kaçınmak
- Stresten uzak durmak
Aft Yarasına Ne İyi Gelir?
Aftlar oldukça rahatsız edici olabilir ve hızlı iyileşme için şu yöntemler yardımcı olabilir:
- Sıcak içecekler ve baharatlı yiyeceklerden kaçınarak yarayı tahriş etmekten korunmak
- Papatya ve adaçayı demleyerek ağızda çalkalama yapmak veya çay ağacı yağı uygulamak
- Tuzlu ve karbonatlı karışımlarla günlük gargara yapmak
- Yoğurt tüketerek helicobacter pyloriyi engellemek
- Balın antibakteriyel özelliklerinden yararlanarak ağrı ve kızarıklığı azaltmak
Aft Hakkında Sık Sorulan Sorular
Aft neyin belirtisidir?
Aft genellikle zararsızdır ancak Behçet hastalığı, ülseratif kolit, Crohn hastalığı ve diğer sistemik hastalıklarla bağlantılı olabilir.
Ağızda aft neden çıkar?
Aft, ağız hijyenine dikkat edilmediğinde, vitamin ve mineral eksikliklerinde, stres veya viral enfeksiyonlar nedeniyle ortaya çıkabilir.
Çocuklarda aft durumunda ne yapılmalıdır?
Çocuklarda aft, bağışıklık sisteminin zayıflığı veya beslenme eksikliklerinden kaynaklanabilir. Doktor kontrolünde gerekli vitamin ve mineral takviyeleri ile hafif tedavi uygulanabilir.